Yüksek Öğretim Terimler Sözlüğü
Yüksek öğretimde terimlerin anlamları ve açıklamaları.
Yüksek öğretimde terimlerin anlamları ve açıklamaları.
Yükseköğretim Kurulu, 1982 Anayasası'nın 131. maddesi esasında; "Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim-öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını, geliştirmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile kurulmuş olan kurum.
Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi, kısaca ÖSYM, yükseköğretim programlarına girmek için başvuran adaylar arasından, başarılı olma olasılıkları diğerlerinden daha yüksek olanları seçerek bu programlara yerleştirmek amacı ile 1974 yılında kurulmuş olan devlet kurumudur. Merkezi Ankara'da bulunur.
Kurum ilk olarak 22 Kasım 1974 tarihinde , Üniversitelerarası Kurul tarafından, 1750 sayılı Üniversiteler Kanununun 52. Maddesine göre, "Üniversitelerarası Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÜSYM)" adıyla kuruldu. 1981 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile Yükseköğretim Kurulu'na (YÖK) bağlanarak" Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM)" adını almıştır.
ÖSYM'nin görevleri 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 10. Maddesinde şu şekilde belirlenmiştir:
Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi, Yükseköğretim Kurulunun tespit ettiği esaslar çerçevesinde yükseköğretim kurumlarına öğrenci alınması amacıyla sınavları hazırlayan ve yapan, öğrenci isteklerini de göz önünde tutarak Yükseköğretim Kurulunun tespit ettiği esaslara göre değerlendiren, öğrenci adaylarının yükseköğretim kurumlarına yerleştirilmesini sağlayan ve bu faaliyetlerle ilgili araştırmalar ve diğer hizmetleri yapan Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı'na bağlı bir kuruluştur.
ÖSYM tarafından her yıl yapılan çeşitli sınavlarla, Türkiye ve bazı yurtdışı ülkelerindeki yükseköğretim programlarına alınacak öğrencilerin seçimi ve tercihlerine göre yerleştirilmesinde kullanılan sistemdir.
Dikey Geçiş Sınavı (kısaca DGS), 2000 yılından bu yana meslek yüksekokulları ile açıköğretim ön lisans programlarından mezun olan öğrencilerin örgün öğretim lisans programlarına geçiş yapmaları için Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından her yıl Temmuz ayının ikinci haftasında yapılmakta olan sınavın adıdır.
Adayların YGS, LYS ve DGS ile yerleştirildikleri, eğitim süresi 4,5,6 yıllık olan bölüm ve programlarda görülen eğitimdir. Sahip olacakları meslekle ilgili temel teorik ve uygulamaları eğitimlerin verildiği yükseköğretim basamağıdır.
Adayların YGS ve Sınavsız Geçiş ile yerleştirildikleri, eğitim süresi 2 yıllık olan bölüm ve programlarda görülen eğitimdir. Sahip olacakları meslekle ilgili temel teorik ve uygulamaları eğitimlerin verildiği yükseköğretim basamağıdır.
Yüksek lisans eğitimi, kişinin eğitim aldığı branşta uzmanlaşması ve bu durumu bilimsel bir makaleyle (tezle) ispat etmesiyle tamamlanır. Bu eğitimin ardından kişi "bilim uzmanı","uzman hekim", "yüksek mühendis", "yüksek mimar" gibi unvanlara sahip olur.
Yüksek Lisans, Lisans eğitimi bittikten sonra devam edilen eğitime verilen isimdir. Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans olarak ikiye ayrılır. Yüksek lisans başvurusu yapmak için ALES sınavına girip yeterli puan almış olmak ve başvuru yapılan programın gerekliliklerini yerine getirmek gerekmektedir.
Doktora, bir lisans veya yüksek lisans programını bitirdikten sonra o bilim dalında sınav ve bilimsel bir eserle erişilen bir derece veya basamaktır. Doktora öğretimi, lisansın ardından yapıldığı takdirde en az 6 yarıyıl, yüksek lisansın ardından yapıldığı takdirde ise en az 4 yarıyıl süresini kapsar. Bu unvanın uluslararası resmi tanımlama terimi ise "Ph.D."dir.
Üniversiteyi bitirdikten sonra akademik kariyer yapmak isteyenler yüksek lisansını da tamamladıktan sonra Doktora Programı'na başvururlar. Ancak sadece lisans programını tamamlayanlar da başvuru yapabilirler. Buna, Bütünleşik Doktora Programı ya da Birleştirilmiş Doktora Programı denir. Başvuru lisans programından sonra yapılırsa en az 6 yıl, yüksek lisansın ardından yapılırsa da en az 4 yıl sürer.
Fakülte, bir üniversite içindeki ayrı bölümlerdir. Fakülteler en az 4 yıllık örgün (devamlı) eğitimdir, bölümüne göre 5 ya da 6 yıllık olabilir. Fakülteler'in başındaki en üst düzey görevli dekandır.
Yüksekokul, üst düzeyde uygulayıcı meslek elemanı yetiştiren yükseköğretim kurumlarıdır. Yüksekokul dört yıllık eğitim verilir. Genellikle meslek yüksekokulları ile karıştırılmaktadır. Çünkü meslek yüksekokulları iki yıllıktır. Yüksekokullar statü olarak Mühendislik Fakültesi ile eşdeğerdir. Örneğin Tütün Teknolojisi Mühendisliği yüksekokuldur ve 4 yıllıktır. Statü olarak Ziraat Fakülteleri ile eşdeğerdir.
Ön lisans veya iki yıllık üniversite olarak bilinen kurumlar ise meslek yüksekokulu olarak adlandırılırlar. Meslek Yüksekokulları ile Yüksekokullar karıştırılmamalıdır.
Üst düzeyde uygulayıcı meslek elemanı yetiştiren yükseköğretim kurumlarıdır.
İki yıl süreli eğitim verilmektedir. Mezun olma hakkı kazanan öğrencilere, bağlı bulunduğu üniversiteden ön lisans derecesinde diploma verilir.
Meslek Yüksek Okullarının açılmasındaki amacı; üniversite kapılarında yığınları önlemenin dışında gerçek anlamda sanayinin ihtiyacı olan ara kademe teknik elemanlarının öğretimini gerçekleştirmektir.
Bir üniversiteye bağlı veya bağımsız bir kuruluş olarak genellikle araştırma yapan ve bazı durumlarda öğretime de yer veren eğitim kurumu. Yüksek Lisans ve Doktora Programları enstitüler altında eğitim verirler.
Yatay Geçiş, bir öğrencinin kayıtlı olduğu üniversite programından, başka bir üniversitenin benzer programına geçme işlemidir. Yatay Geçiş üniversiteler arasında yapıldığı gibi, üniversite içinde de yapılabilir. Yurt dışındaki bir üniversiteden, yurt içindeki bir üniversiteye, örgün öğretimden açık öğretime, 2. öğretimden 1. öğretime, vakıf üniversitesinden devlet üniversitesine yatay geçiş yapmak mümkündür. Yatay geçiş duyuruları YÖK ve üniversiteler tarafından ön lisans ve lisans için temmuz ayında, sadece ön lisans için Ocak ayında olmak üzere yılda 2 kez yapılmaktadır. Yatay geçiş yapabilmek için öğrencinin genel not ortalaması 100 üzerinden en az 60 olmalıdır. Bu alt sınır üniversiteler tarafından yükseltilebilir.
Bir öğrencinin yatay geçiş başvurusu yapabilmesi için, lisans okuyorsa hazırlık sınıfı hariç 2 dönem bitirmiş olmalıdır. Ön lisans okuyanlar ise 1. dönemi bitirdikten sonra yatay geçiş başvurusunda bulunabilirler. Aynı şekilde 4 yıllık lisans programında okuyanlar son yıl, ön lisans okuyanlar ise son dönem başvuru yapamazlar.
Yatay geçiş başvurusu benzer (%80'e kadar benzer içerik) bölümler arasında yapılabilmektedir. Bu benzerlik üniversite kurulu tarafından belirlenir. Birbirinden tamamen farklı bölümlere yatay geçiş başvurusu yapılamaz.
2 yıllık bir ön lisans programından mezun olduktan sonra 4 yıllık bir fakülte ya da yüksekokula geçiştir.
Okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yükseköğretim kurumlarının genelinde uygulanan bir eğitim kurumu çatısı altında düzenli bir öğretim programının işlendiği bir eğitim şeklidir. Genellikle sabah saatlerinden öğlenden sonraki saatlere kadar süren bir zaman aralığı vardır.
Örgün öğretimdeki gibi genellikle orta öğretim ve yükseköğretim kurumlarında uygulanan, bir okul ortamında, genellikle 17:00-22:00 saatleri arasında uygulanan öğretim şeklidir.
Açıköğretim,1982 yılında kurulmuş olan ve uzaktan eğitim metoduyla öğrencilerine hizmet veren, il olarak Anadolu Üniversitesi’nin Açık Öğretim Fakültesi altında yürütülen öğretim şeklidir. Öğretim bir eğitim kurumu çatısı altında yapılmamaktadır.
Uzaktan eğitim öğrenci ile öğretmenin fiziksel olarak aynı ortamda olmaması durumunda kullanılan eğitim teknolojilerindendir. Eğitim teknolojisi tarafından incelenen bir fenomendir ve bu alanın eğitim bilimlerine yaptığı en büyük katkıdır. Uzaktan eğitim ile öğretmenler ve öğrenciler asenkron uzaktan eğitim (kendi seçtiği zamanlarda basılı veya elektronik ortamların el değiştirmesi) veya senkron uzaktan eğitim (eş zamanlı iletişimi sağlayan teknolojiler ile etkileşim) yöntemlerinden uygun ve mümkün olanını kullanarak eğitim çalışmalarını yürütebilirler.
Devlet üniversitesi, özel üniversitelerden farklı olarak kamuya ait olan üniversitelerdir. Bu nedenle bazı ülkelerde kamu üniversitesi olarak adlandırılırlar. Bazı ülkelerde millî üniversite kavramı da aynı anlamda kullanılır.
Vakıf üniversitesi, kar amacı gütmeden devlet yardımı, vergi indirimi gibi yardımlar ve kısmi burslu / burssuz öğrencilerden aldığı öğretim ücreti sayesinde varlığına devam eden devlet tarafından değil bir Mütevelli Heyet tarafından işletilen üniversitelerdir.
ÖSYM tarafından yapılan merkezi yerleştirme ile üniversitelerde kontenjanları dolmayan programların tekrar derlenerek, merkezi yerleştirme ile bir yükseköğretim programına yerleştirilemeyen adayların tercih haklarını ikinci defa kullanmaları ile yapılan yerleştirme türüdür.
Erasmus programı, Erasmus öğrenci değişim programı veya Erasmus Projesi (European Community Action Scheme for the Mobility of University Students) (Üniversite Öğrencilerinin Hareketliliği için Avrupa Topluluğu Eylem Programı), Türkiye'de Avrupa Birliği Bakanlığı'na bağlı Ulusal Ajans tarafından koordine ve finanse edilen, yükseköğretim kurumlarının işbirliğini ve öğrenci ve akademisyenlerin kısa süreli olarak bu işbirliği çerçevesinde farklı ülke ve üniversitelerde deneyim kazanmasını teşvik eden Avrupa Birliği projesidir.
Kısaca "Farabi Değişim Programı" olarak adlandırılan Yükseköğretim Kurumları Arasında Öğrenci ve Öğretim Üyesi Değişim Programı, üniversite ve yüksek teknoloji enstitüleri bünyesinde ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim-öğretim yapan yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim üyesi değişim programıdır.
Farabi Değişim Programı, öğrenci veya öğretim üyelerinin bir veya iki yarıyıl süresince kendi kurumlarının dışında bir yükseköğretim kurumunda eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam etmelerini amaçlamaktadır.
Farabi Değişim Programına katılan öğrencilere karşılıksız burs, öğretim üyelerine de ek ders ödemesi yapılmaktadır.
Farabi Değişim Programının uygulanmasına ilişkin ilkeler, Yönetmelik ve Esas ve Usuller tarafından ayrıntılarıyla belirlenmiştir.
Çift diplomaya yönelik Uluslararası Ortak Lisans Programları (UOLP), Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’na bağlı bir Türk Üniversitesi ile New York Eyalet Üniversitesi Sistemi’ne (SUNY) dahil bir üniversite tarafından ortak olarak yürütülen lisans programlarıdır. Öğrenciler dönüşümlü olarak eğitimlerinin yarısını Türkiye’de, yarısını Amerika’da görürler. Bu programlardaki öğrenciler iki diploma aldıkları için hem Türkiye’deki üniversitelerinin, hem de Amerika’daki üniversitelerinin akademik şartlarını yerine getirmektedirler. En önemlisi bu tecrübeleri ve eğitimlerini YÖK onaylı programlarda görmüş olacaklardır.
Çift Anadal Programı (ÇAP), lisans öğrencilerinin iki farklı lisans dalından mezun olmasını sağlayan bir programdır. Öğrencinin kendi kazanmış olduğu lisans programının ikinci yılından itibaren gerekli başarı şartlarını sağladıktan sonra ikinci bir lisans programı öğrencisi olmasına olanak sağlar. Normal lisans öğrenimi süresi sonunda iki farklı diploma ile mezun olunabilmektedir.
Bir lisans programına kayıtlı olan öğrencilere ilgi duydukları başka bir programdan sınırlı sayıda ders alma imkanı sunularak sonunda bir sertifika ile mezun olunan programdır.
Akreditasyon uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen çalışmaların ve dolayısıyla bu çalışmalar sonucunda düzenledikleri uygunluk teyit belgelerinin (deney ve muayene raporları, kalibrasyon sertifikaları, yönetim sistemi belgeleri, ürün belgeleri, personel belgeleri vb) güvenilirliğini ve geçerliliğini desteklemek amacıyla oluşturulmuş bir kalite altyapısıdır. Üniversite programlarını akredite eden bazı akreditasyon kuruluşları;
Mühendislik Fakülteleri Akreditasyon Kurumu – MÜDEK
Mimarlık Fakülteleri Akreditasyon Kurumu – MİAK
Fen-Edebiyat Fakülteleri Akreditasyon Kurumu – FEDEK
Okullarda başarısız olan öğrenciler için yapılan ek sınav, bütünleme sınavı, ikmal imtihanıdır. Eğitim kurumlarında gerçekleştirilen sınavlarda başarısız olan öğrenciler için telafi amaçlı yapılan sınav türüdür.
Üniversitede normal eğitim süresi bittikten sonra üstten ders alma, başarısız dersleri tekrar almak için yaz ayında yapılan ve yaklaşık 7-8 hafta süren yoğunlaştırılmış ders programlarıdır.
Staj, eğitim hayatı boyunca edinilen teorik bilgileri uygulamaya dökme imkanını sağlayan, iş hayatına ilk adımın atıldığı hazırlık dönemidir. Kariyer planlamasının da ilk durağı olan staj dönemi; kariyer yapmak için seçilen sektörü tanıma olanağı vermektedir. Staj yapılacak kurumu araştırarak kurum hakkında önbilgi sahibi olmak; kuruma kolay uyum sağlanması ve staj döneminin verimli geçmesi açısından önem teşkil eder. Verimli geçen bir staj dönemi ile iş hayatının ilk kapısının da açılabileceği unutulmamalıdır. Çünkü kurum içinde başarılı olan stajyerlerin staj dönemi sonrası kurumda kalma veya kurum tarafından farklı bir kuruma referans edilme yolu ile iş sahibi olma imkanları olabilmektedir.
Öğrencinin içerisinde yaşam ve aktivite alanı bulduğu; eğitim binalarından kütüphanesine, öğrenci yurtlarından spor salonuna kadar tüm ihtiyaçlarını karşılayabildiği Sosyal Yaşam Merkezidir.
Herhangi bir üniversitede bir grup öğrencinin çeşitli hobilerle uğraşmak, belirli bir konu üzerine tartışmak veya araştırma yapmak, belli bir siyasi görüşü savunmak, öğrencilere veya insanlara yardım etmek, kişisel gelişimi sağlamak vb. gibi amaçlarla bir araya gelerek oluşturdukları bir kuruluştur.
Şehir dışında bir yükseköğretim kurumuna yerleştirilen öğrencilere barınma hizmeti sağlayan kurumlara yurt denir. Kredi Yurtlar Kurumu'na bağlı öğrenci yurtları, üniversitelere bağlı yurtlar, kamu kuruluşlarına bağlı yurtlar ve özel yurtlar bulunur.
Yükseköğretim kurumlarında uygulanan ara sınavdır.
Yükseköğretim kurumlarında uygulanan dönem sonu sınavıdır.
Öğrencinin lisans eğitimi süresince almış olduğu derslerini toplamını, hangi dönemde aldığını, kaç krediye tekabül ettiğini, her dersin yılsonu puanının ve tüm derslerin yılsonu ortalamalarını içeren ayrıntılı bir karnedir.
Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, gibi özel yetenek sınavı ile öğrenci alan bölümlere sahip olan üniversitelere kayıt yaptırmak isteyen adayların girmek zorunda oldukları bir sınavdır. Özel yetenek sınavları, sınavların değerlendirilmesi ve öğrenci yerleştirme işlemleri ÖSYM'den bağımsız olarak üniversiteler gerçekleştirirler.
Work And Travel programı Amerikan Hükümetinin kontrolünde yapılan, dünyanın değişik yerlerinden üniversite öğrencilerinin yaz tatilleri boyunca Amerika’da çalışıp İngilizcelerini geliştirme imkanları buldukları, dünyayı ve farklı kültürleri tanımalarını sağlayan bir öğrenci kültürel değişim programıdır. WAT programı Amerika’yı turist gibi değil içinden biri gibi yasamanızı ve anlamanızı sağlayan ve bunu yaparken de seyahat harcamalarınızı karşılayıp yanınızda bir miktar parayla dönebileceğiniz bir program.
Yükseköğretim kuruluşlarında en üst aşamada olan öğretim üyesi.
Üniversitelerde profesörden önceki basamakta bulunan öğretim üyesi.
Üniversitelerde doçentten bir önceki basamakta bulunan öğretim üyesi.
Üniversitede yabancı dil, Türkçe ve inkılap tarihi gibi ortak, zorunlu dersleri öğretmek için görevlendirilen, uygulamalı çalışmaları yöneten öğretim elemanı, lektör.
Akademik piramidin ilk basamağında olan yüksek lisans ya da doktora öğrencisi.
YÖK tarafından atanan, üniversitenin tüzel kişiliğini temsil eden, yönetimden, eğitim ve öğretimin eşgüdümlü bir şekilde yürütülmesinden sorumlu profesör.
Üniversitelerde sadece bir fakültenin yönetiminden sorumlu profesör.(Örn: Mühendislik Fakültesi Dekanı)
Doğru Tercih öğrencilerin, ailelerin, rehber öğretmenlerin ve eğitim dünyası ile ilgili güvenilir bilgiye ilk elden ulaşmayı hedefleyenler için hazırlanmış bir başvuru kaynağıdır.
